W rodzinie z problemem alkoholowym, wraz z rozwojem uzależnienia, utrwalają się trzy zasady, które wyznaczają normy funkcjonowania całego systemu: „nie mów”, „nie czuj” i „nie ufaj” (Woronowicz, 2001; Bradshaw, 1994). Reguły te nie są komunikowane wprost, ale konstytuują się na bazie trudnych doświadczeń rodziny związanych z alkoholizmem jednego z jej członków oraz ponoszonych przez nią konsekwencji jego picia.

Nie mów

Zasada „nie mów” obliguje całą rodzinę do milczenia zarówno na temat choroby alkoholowej, alkoholika, jak również problemów będących konsekwencją nadużywania przez niego substancji psychoaktywnej. Ponadto zakazuje ona mówienia o doświadczanych trudnościach oraz komunikowania własnych emocji w tym: cierpienia, bólu, rozczarowaniu, lęku, poczucia winy i wstydu oraz złości. Strategia ta ma na celu ukrycie problemu przez światem zewnętrznym, ale także strzeże rodzinę przed, zbyt dla niej bolesną i trudną, konfrontacją z problemem alkoholowym. Finalnie zasada „nie mów” daje rodzinie złudne poczucie normalności, a samemu alkoholikowi zapewnia swoisty komfort picia, bo przecież wszystko to, co zrobi, zostanie przemilczane (Sztander, 2003).

Nie czuj

Zasada „nie czuj” pozwala bliskim osoby uzależnionej nie odczuwać trudnych i przykrych emocji, które wiążą się z nadużywaniem przez nią alkoholu. Początkowo stosowanie tego swoistego mechanizmu obronnego przynosi ulgę, jednak ostatecznie staje się on przyczyną licznych problemów doświadczanych zarówno w obszarze życia emocjonalnego, jak również w obszarze własnej tożsamości (Bradshaw, 1994).

fot. Ben White / unsplash.com

Nie ufaj

Zasada „nie ufaj” kształtuje się na bazie doświadczeń jednostki związanych z przeżytymi rozczarowaniami, niespełnionymi obietnicami, z brakiem spójnych działań podejmowanych przez dorosłych członków rodziny oraz z brakiem konsekwencji w procesie wychowawczym dzieci (Sztander, 2003). Każde złamane przyrzeczenia, każda niespełniona obietnica, każde wypowiedziane kłamstwo w celu zatuszowania picia lub jego konsekwencji powoduje uraz, który finalnie prowadzi do zaburzenia poczucia bezpieczeństwa – zarówno wśród dzieci, jak i wśród dorosłych członków rodziny (Woronowicz, 2001).

Inny podział

Odmienną listę reguł obowiązujących w rodzinie z problemem alkoholowym przedstawiła S.Wegscheider-Cruse (2000), w której ujęła następujące zasady:

• w rodzinie najważniejszą kwestia jest picie alkoholika,
• wszyscy członkowie rodziny zobowiązani są do kontrolowania tego, czy alkoholik pije oraz do podejmowania stosownych kroków, by temu zapobiegać,
• alkohol nie jest przyczyną problemów, to problemy powodują, że alkoholik sięga po alkohol,
• należy dołożyć wszelkich starań, by nie naruszyć aktualnego stanu systemu rodzinnego, ponieważ jakakolwiek zmiana może spowodować pogorszenie sytuacji,
• to, co dzieje się w domu, jest tematem, którego nie wolno podejmować ani w rodzinie, ani też poza nią.

Wszystkie wymienione w tym podrozdziale zasady przyczyniają się do rozwoju uzależnienia alkoholika oraz powodują, że latami, w zaciszu czterech ścian, rozgrywa się dramat, który w pewnym momencie zaczyna być postrzegany przez członków rodziny za normę i uniemożliwia podjęcie działań ukierunkowanych na poszukiwanie pomocy.

Bibliografia:

• Bradshaw, J. (1994). Zrozumieć rodzinę. Rewolucyjna droga odnalezienia samego siebie. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości.
• Sztander, W. (2003). Dzieci w rodzinie z problemem alkoholowym. Warszawa: PARPA.
• Wegscheider-Cruse, S., Higby, K., Klontz, T., Rainey, A. (2000). Rekonstrukcja rodziny. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia.
• Woronowicz, B. (2009). Uzależnienia. Geneza, terapia, powrót do zdrowia. Poznań: Media Rodzina.

Zdjęcie główne artykułu: DiamondRehab Thailand / unsplash.com