Określenie Dorosłe Dzieci Alkoholików (DDA) jest popularnym terminem, którym posługują się zarówno autorzy artykułów popularno-naukowych, jak i klinicyści oferujący „terapię DDA” czy wreszcie sami pacjenci gabinetów terapeutycznych.
Syndrom DDA rozumieć można jako zespół utrwalonych osobowościowych schematów działania, jakie dziecko wynosi z domu, w którym pojawił się problem alkoholowy (Sobolewska - Mellibruda, 2011). Zgodnie z tą definicją nadużywanie alkoholu przez opiekunów dziecka uznać można za kluczowy czynnik, który determinuje pojawienie się problemów w jego życiu dorosłym.
Rodzina funkcjonalna a dysfunkcyjna
Rodzina zdrowa to rodzina funkcjonalna, czyli taka: „[…] w której wszyscy członkowie są całkowicie funkcjonalni i relacje pomiędzy nimi są całkowicie funkcjonalne” (Bradshow, 1994, s. 59). Tylko taka rodzina jest w stanie zapewnić jednostce osiągnięcie dojrzałości, rozumianej jako uzyskanie pełnej odrębności, samodzielności i niezależności, co umożliwia człowiekowi swobodne funkcjonowanie w systemie rodzinnym, bez ryzyka zlania się z nim lub konieczności podporzadkowania się mu (tamże).
W literaturze przedmiotu pojawiają się określenia „rodzina dysfunkcjonalna” lub „dysfunkcyjna”, które stanowią swoiste przeciwieństwo rodziny funkcjonalnej i traktowane są jako synonimy „rodziny alkoholowej” (Cierpiałkowska i Ziarko, 2010).
Rodzina dysfunkcyjna to rodzina, która nie spełnia swoich funkcji czyli „[…] nie wypełnia standardów i wymagań stawianych rodzinom i rodzicom w zakresie pełnionych przez nich ról, czyli nie realizuje zadań wobec dzieci i współmałżonków” (tamże, s. 254).
Wielu znawców tematu w podobny sposób opisuje rodziny dysfunkcyjne, koncentrując się przede wszystkim na deficytach, jakich jej członkowie, a zwłaszcza dzieci, mogą w nich doświadczyć. Do typowych cech tych rodzin zaliczono:
- brak prawidłowych relacji między poszczególnymi członkami rodziny,
- niejasny podział ról,
- brak wyraźnie określonych norm i zasad regulujących zarówno wewnętrzną strukturę rodziny, jak również jej relacje z otoczeniem (Woronowicz, 2009).
Wskazano także, że dysfunkcjonalny system rodzinny nie zabezpiecza jednostce możliwości kształtowania właściwych wzorców społecznych, ani też przetrwania. Nie zaspokaja jej potrzeb emocjonalnych i nie daje możliwości zachowania równowagi pomiędzy utrzymaniem własnej autonomii a zależnością od systemu. Ponadto nie zapewnienia warunków do szeroko rozumianego rozwoju, czy wreszcie zbudowania własnej tożsamości (Bradshow, 1994).
Trudności i problemy, z jakimi mierzy się każda rodzina dysfunkcyjna, a których konsekwencją jest brak zaspokojenia potrzeb w obrębie życia rodzinnego, wynikać mogą z bardzo różnych czynników, między innymi także z nadużywania alkoholu przez jednego lub przez oboje rodziców.
fot. Taylor Hernandez / unsplash.com
Rodzina z problemem alkoholowym
Rodzina z problemem alkoholowym to „[…] dysfunkcyjny system wewnątrzrodzinny, zaburzony układ, w którym picie jednego jej członka jest integralną część tego systemu. Alkoholizm osoby uzależnionej staje się punktem odniesienia dla przeżyć, nastawień, zachowań i procesów występujących w rodzinie” (Ryś, 2014, s. 10). Konsekwencje wynikające z modelu picia rodzica, które wraz z rozwojem jego uzależnienia, narastają, a tym samym coraz bardziej i mocniej dotykają wszystkich członków rodziny, powodują, że cały system rodzinny zmaga się z „problemem alkoholowym” (tamże).
Zdaniem A. Margasińskiego (2010) sformułowanie „rodzina z problemem alkoholowym” jest terminem mało precyzyjnym, nie oddającym istoty problemu, a często może być krzywdzący dla jej członków. Autor podkreśla, że termin ten przede wszystkim odnosi się do sytuacji, w której jeden z członków rodziny nadużywa alkoholu i pod jego wpływem podejmuje zachowania mające znaczący wpływ na działanie wewnętrznych mechanizmów systemu, zarówno tych związanych z rozwojem rodziny, jej zmianą, wzrostem i organizacją, jak i tych odpowiedzialnych za utrzymanie w niej ładu, stabilności, porządku oraz kontroli.
Opierając się na założeniach teorii systemowej A. Margasiński (tamże) przyjął definicję, zgodnie z którą rodzinę z problemem alkoholowym można określić jako system alkoholowy, którego specyfika związana jest ze zniekształceniem standardowego cyklu życia rodziny poprzez nałożenie na niego historii borykania się z problemami alkoholowymi.
Bibliografia:
- Bradshaw, J. (1994). Zrozumieć rodzinę. Rewolucyjna droga odnalezienia samego siebie. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości.
- Cierpiałkowska, L., Ziarko, M. (2010). Psychologia uzależnień - alkoholizm. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
- Margasiński, A. (2010). Rodzina alkoholowa z uzależnionym w leczeniu. Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls".
- Ryś, M. (2014). Rodzina z problemem alkoholowym. Metody badań relacji interpersonalnych w dysfunkcyjnych systemach rodzinnych. Warszawa: Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej.
- Sobolewska-Mellibruda, Z. (2011). Psychoterapia dorosłych dzieci alkoholików. Strategie, procedury i opisy przypadków pracy psychoterapeutycznej. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia.
Zdjęcie główne artykułu: artbykleiton / pixabay.com