Poczytalnia

Kontrakt terapeutyczny – czym jest i dlaczego jest tak ważny?

Opublikowano: 12 lipca 2021

W trakcie swojej dziesięcioletniej praktyki terapeutycznej miałam okazję zaobserwować bardzo różne reakcje ludzi na hasło „kontrakt terapeutyczny”. Jedni z zaciekawieniem dopytywali się, co to jest i na czym polega, inni mówili, że zawarcie tego rodzaju umowy budzi w nich mieszane uczucia, niektórzy zaś otwarcie zastanawiali się, czemu takie „zobowiązanie” ma właściwie służyć.

Nie każde spotkanie z psychologiem lub psychoterapeutą oznacza psychoterapię

Często spotykam się ze stwierdzeniem, że już pierwsza wizyta u psychologa lub psychoterapeuty może być postrzegana przez klienta jako „podjęcie terapii” lub „uczestniczenie w terapii”. Jednakże, z formalnego punktu widzenia, wszystkie spotkania, które odbywają się przed ustaleniem zasad wzajemnej współpracy, określić możemy jako etap diagnostyczny, przygotowujący do rozpoczęcia procesu terapeutycznego.

W czasie kilku pierwszych spotkań z pacjentem psychoterapeuta koncentruje się przede wszystkim na zebraniu informacji dotyczących jego aktualnej sytuacji i doświadczanych przez niego trudności, historii życia oraz rozwoju, jak również poznaniu kontekstu zgłoszenia się do specjalisty.

Wiadomości zebrane w czasie trwania pierwszych konsultacji pozwalają psychoterapeucie na rozpoznanie problemów pacjenta oraz wstępne określenie ich źródeł. Ponadto umożliwiają one poznanie zasobów pacjenta, jego motywacji do pracy oraz gotowości do wprowadzania zmian.

Etap ten jest niezwykle ważny także dla samego pacjenta, który w czasie trwania pierwszych konsultacji ma możliwość poznania terapeuty oraz jego stylu pracy, a tym samym może podjąć świadomą decyzję, czy taka forma leczenia jest dla niego odpowiednia.

Jeśli tak, to wówczas strony zawierają kontrakt terapeutyczny.

david-iskander-iWTamkU5kiI-unsplash (1).jpgfot. David Iskander / unsplash.com

Czym jest kontrakt terapeutyczny?

Kontrakt terapeutyczny jest niezwykle istotnym elementem współpracy klienta i psychoterapeuty, który kończy etap konsultacji wstępnych i rozpoczyna proces psychoterapii. Najczęściej przybiera on formę ustnej umowy, w której strony określają szczegółowe warunki współpracy oraz wzajemne zobowiązania.

Na tym etapie pracy najważniejsze jest to, by obie strony w sposób świadomy uczestniczyły w procesie zawieraniu umowy.

Postanowienia zawarte w kontrakcie terapeutycznym obowiązują zarówno psychoterapeutę, jak i klienta w ciągu całego toku trwania procesu terapeutycznego. W sytuacji wystąpienia jakichkolwiek wątpliwości zawsze można się odwołać do jego postanowień, można też do niego wracać, by sprawdzać, czy cele ustanowione na początku spotkań są nadal aktualne, a gdy zachodzi taka konieczność, poszczególne ustalenia można zmodyfikować. Podkreślić jednak należy, że absolutnie każda zmiana musi zostać wcześniej omówiona na sesji terapeutycznej oraz zaakceptowana przez obydwie strony.

W przypadku kontraktu terapeutycznego zasada jawności jest najważniejsza.

Czego dotyczą uzgodnienia w kontrakcie terapeutycznym?

Najogólniej mówiąc, w kontrakcie terapeutycznym w sposób szczegółowy określone zostają dwa bardzo ważne aspekty współpracy między pacjentem a psychoterapeutą:

  1. Cel terapeutyczny lub cele terapeutyczne, które stanowią informację o tym, w jakim kierunku mamy dążyć w czasie wspólnej pracy,
  2. Forma psychoterapii, co stanowi uściślenie i doprecyzowanie sposobu, w jaki będzie przebiegał cały proces terapeutyczny.

Proces zawierania kontraktu terapeutycznego zazwyczaj nie stanowi wyraźnie wyodrębnionego etapu współpracy. Poszczególne ustalenia mogą wyłaniać się w czasie trwania spotkań konsultacyjnych, jako naturalna konsekwencja wzajemnej rozmowy lub pytań zadawanych terapeucie bezpośrednio przez pacjenta.

Istotne jest, by zaczynając proces psychoterapeutyczny obydwie strony znały warunki współpracy i wyraziły na nie świadomą zgodę.

Co dają postanowienia kontraktu terapeutycznego?

Postanowienia zawarte w kontrakcie terapeutycznym pozwalają na dookreślenie:

  • Celu pracy terapeutycznej, dzięki czemu klient ma jasność, w jakim kierunku zmierza jego praca,
  • Specyfiki procesu terapeutycznego, co pozwala wyjaśnić kwestie dotyczące ról pełnionych przez terapeutę i klienta, zaangażowania klienta w proces psychoterapeutyczny oraz jego współodpowiedzialność za rezultat terapii,
  • Zasad etycznych, w tym m.in.: tajemnicy zawodowej psychoterapeuty oraz dobrowolności udziału klienta w terapii,
  • Elementów znaczących dla procesu terapeutycznego, do których możemy zaliczyć np. włączenie w proces terapeutyczny dodatkowych osób, warunki superwizji procesu terapeutycznego itd.,
  • Formalnych aspektów spotkań, czyli czasu, miejsca, częstotliwości spotkań oraz długości sesji, warunków odwoływania sesji, płatności za sesje, kontaktu z psychoterapeutą między sesjami, sposobu wykorzystania przez pacjenta czasu między sesjami, aż wreszcie warunków zakończenia lub zawieszenia terapii.

nils-stahl-dXdvQRJFoiQ-unsplash (1).jpgfot. Nils Stahl / unsplash.com

Znaczenie kontraktu terapeutycznego

Szczegółowo omówione warunki współpracy klienta z psychoterapeutą, które zawarte zostają w kontrakcie terapeutycznym, zapewniają każdej ze stron poczucie bezpieczeństwa. Proces ich ustalania umożliwia klientowi wyjaśnienie, wspólnie z psychoterapeutą, pojawiających się wątpliwości i niejasności, co ostatecznie daje mu pewność, że dokładnie wie, na co się decyduje.

Rzetelne omówienie kontraktu terapeutycznego oraz świadoma akceptacja zawartych w nim postanowień wpływają na zmniejszenie czynników zakłócających proces terapeutyczny. To solidna baza, na której można zacząć budować proces zmiany.

 

Opracowano na podstawie: Grzesiuk Lidia (red.) Psychoterapia. Teoria, tom 1, str. 299-307.

Zdjęcie główne artykułu: Womanizer Toys / unsplash.com